Chemotherapie bij uitgezaaide prostaatkanker

Behandeling van prostaatkanker met uitzaaiingen.
Behandeling ter vermindering van de klachten.

Wanneer hormonale behandeling niet meer werkt (de PSA gaat stijgen of er ontstaat pijn), kan overgeschakeld worden naar chemotherapie. Deze geneesmiddelen zullen de snelgroeiende (kanker)cellen doden. Een van de langstbekende medicijnen is Estracyt (estramustine, 2 maal daags 2 tabletten), dat zowel een hormonale als celdodende werking heeft, zij het dat deze werking beperkt is. De voornaamste bijwerkingen zijn misselijkheid en kans op thrombose of longembolie. Mitoxantron samen met prednison is nu vervangen door Taxotere (docetaxel).

De taxanen

De zogenaamde taxanen paclitaxel (Taxol) en vooral docetaxel (Taxotre), zowel als enkelvoudig middel, als in combinatie met prednison, als in combinatie met estramustine. Uit research bleek dat bij 50% van de patienten PSA dalingen en/of een een aanzienlijke verbetering van pijnklachten gedurende tenminste een maand te zien zijn. De gemiddelde overleving varieert van 17-23 maanden in de studies en Taxotere (docetaxel) heeft een gunstig effect op overleving . Daarop zijn twee grote vergelijkende (fase 3) studies uitgevoerd met als doel het aantonen van een verschil in overleving. Deze studies zijn inmiddels voltooid en gepubliceerd. Beide studies vergeleken de gangbare behandeling (mitoxantrone/prednison) met Taxotere (docetaxel)* bevattende chemotherapie.

Er loopt een hele grote studie uitgevoerd (TAX 327) in de US, Canada en in een groot aantal landen in Europa , waarbij 1006 mannen met hormoon-ongevoelig prostaatkanker werden verdeeld in drie groepen:

1. Het tot nu toe veel gebruikte mitoxantrone
2. Wekelijks Taxotere (docetaxel)
3. Eens per drie weken Taxotere (docetaxel)

Verbetering van pijn en PSA verlaging werden vaker vastgesteld bij behandeling met Taxotere (docetaxel) dan bij mitoxantrone. Belangrijk was tevens dat de kwaliteit van leven, gemeten middels een door de patiënt zelf ingevulde vragenlijst, significant vaker verbeterde bij de patiënten die met Taxotere (docetaxel) werden behandeld. Daarmee werd duidelijk dat de patiënten dus niet alleen langer leefden, maar zich ook daadwerkelijk beter voelden. In alle gevallen had de patient meer baat bij Taxotere (docetaxel) dan bij mitoxantrone.

In de Amerikaanse studie SWOG-9916, werd de combinatie van Taxotere (docetaxel) met estramustine vergeleken met mitoxantrone/prednison bij 770 mannen met hormoon-ongevoelig prostaatkanker. Ook in deze studie was de gemiddelde overleving in de met Taxotere (docetaxel) behandelde groep significant langer (17.5 versus 15.5 maanden). De toevoeging van estramustine aan Taxotere (docetaxel) leidde wel tot meer ernstige bijwerkingen (vooral diepe veneuze trombose ondanks gebruik van bloedverdunnende middelen) en maagdarm-klachten, zoals misselijkheid.

Op grond van deze twee onafhankelijke studies kan Taxotere (docetaxel) in een 3-wekelijks schema met prednison als standaard chemotherapie bij hormoon-ongevoelig prostaatkanker worden beschouwd.

Bisfosfonaten: botafbraak-remmers

Kankeruitzaaiing naar de botten veroorzaakt botafbraak (osteolyse). Hierdoor wordt het bot breekbaar en de patiënt kan veel pijn krijgen. Bisfosfonaten remmen de afbraak van het bot. Door de verhoogde botafbraak zal bovendien een overaanbod aan kalk in het bloed komen. Dit veroorzaakt allerlei onaangename effecten, zoals vermoeidheid, gebrek aan eetlust, braakneigingen, verstoppingen, abnormale dorst en verwarring. Bisfosfonaten verminderen de hoeveelheid kalk in het bloed.

Het bisfosfonaat Zometa (zoledroninezuur) is een van de bisfosfonaten uit de nieuwe generatie.

Zometa heeft bij patiënten met een androgeenongevoelig prostaatcarcinoom een vertragende invloed op voortschrijding van ziekte in het bot, maar een gunstig effect op de overleving van patiënten met androgeen ongevoelig prostaatcarcinoom is niet aangetoond.

Gedeeltelijke verwijdering van de prostaat
Ziektegroei van prostaatkanker doorheen de plasbuis veroorzaakt plasklachten, en kan vereisen dat een deel van de prostaat wordt verwijderd. Dit gebeurt d.m.v. de TURP, dezelfde operatie via de plasbuis zoals bij een goedaardige vergroting van de prostaat, (zie Goedaardige prostaatvergroting)

Behandeling bij pijn in de botten: bestraling
Uitzaaiingen in de botten kunnen veel pijn geven. Vaak geeft een korte bestralingskuur op de pijnlijke plekken een verlichting van de pijn. Als bestraling niet voldoende helpt worden er pijnstillers gegeven. Het is ook mogelijk om een radioactieve stof in de ader te spuiten, die zich hecht aan de uitzaaiing in het bot en daardoor de pijn vermindert.

Experimentele behandeling
Er zijn stoffen ontwikkeld die de aanmaak van bloedvaatjes naar een gezwel remmen, zodat het gezwel niet verder kan groeien of zelfs kan afsterven. Dit zijn de zgn. angiogenese-remmers. Ook Gen-therapie behoort hiertoe; hierbij wordt geprobeerd een afwijkend gen ( dat is een stukje met erfelijk materiaal) te vervangen, bijv. de mutant p53.
Er zal nog veel onderzoek nodig zijn om effectieve geneesmiddelen voor patienten met uitgebreide kankers te ontwikkelen.

Onder controle blijven
Nadat een behandeling gestart is zal de uroloog u blijven controleren. Tijdens deze controles zal u worden gevraagd naar het plassen en naar eventuele pijn in de botten. Ook wordt er bloed afgenomen als controle op de behandeling (de PSA-bepaling).