PCA3 onderzoek

Het PSA-dilemma

De bepaling van PSA in serum is een belangrijke screeningmethode:

• Een stijging van het serum PSA verhoogt de kans op maligniteit (kwaadaardigheid) toe. Klassiek wordt een afkapwaarde van 4 ng/ml toegepast waarbij een evenwicht tussen aanvaardbare gevoeligheid (70% in de aanvankelijke studies, 51% voor een Gleason score groter of gelijk aan 8) en specificiteit (91%) bereikt, wat een positieve predictieve waarde oplevert van 32%: 1 op 3 mannen met dergelijke PSA-waarde heeft prostaatkanker.
• Ook bij lage PSA-waarden kan prostaatkanker optreden: de slecht gedifferentieerde kankers vormen weinig PSA. Het toepassen van de afkapwaarde 4 ng/ml sluit de mogelijk van prostaatkanker niet uit.

Met de bepaling van PCA3 wil men een antwoord geven op deze problemen.

Wat is PCA3 ?

PCA3 (prostate carcinoma gene 3), is een gen dat specifiek bij prostaatkanker verhoogt: de expressie van PCA3-mRNA in prostaatkankercellen is inderdaad zo'n 100 maal hoger dan in normale cellen, en blijkt orgaanspecifiek. Deze moleculair-biologische urinetest heeft dus een zeer hoge specificiteit voor prostaatkanker. Men heeft ook gevonden dat de hogere expressie van PCA3 vooral bij de agressievere tumoren plaatsvindt.

PCA3-score

In feite wordt in de PCA3-test niet het gehalte aan PCA3-mRNA als dusdanig gegeven, maar wel de verhouding van de hoeveelheid mRNA van PCA3 op deze van PSA. Dit is de PCA3-score.

In deze bepaling wordt namelijk het specifiek PCA3-mRNA in de urine gedoseerd. Omdat de hoeveelheid cellen, in de urine aanwezig, variabel is, wordt het gehalte aan PCA3-mRNA (zeer specifiek voor prostaatkanker) uitgedrukt ten opzichte van het PSA-mRNA (dat, in tegenstelling tot wat de bepaling van PSA-antigen in serum zou laten vermoeden, in dezelfde mate in normale en cancereuze prostaatcellen tot expressie komt). Bepaling van PSA-mRNA geldt dus als een controle op het aantal aanwezige prostaatcellen.
De verhouding tussen beide mRNA´s of PCA3-score geeft op deze manier een beeld van het aantal prostaatkankercellen.

De specificiteit van de PCA3-bepaling is ongeveer 80% voor een gevoeligheid van rond de 60% voor het geheel van de prostaatkankers.

Staalname

Het eerste urinestaal, bekomen onmiddellijk na onderzoek van de prostaat via rectaal toucher, wordt geanalyseerd.

RNA wordt zeer gemakkelijk afgebroken door RNA-ases die ongeveer overal aanwezig zijn. Daarom moet de te onderzoeken urinefractie onmiddellijk overgebracht worden in een buisje met specifieke bewaarvloeistof, die de cellen lyseert en RNA stabiliseert. Dit moet onmiddellijk en op een steriele manier (o.a. verse handschoenen) gebeuren.

Het staal met transportmilieu mag op kamertemperatuur bewaard blijven en kan zelfs, mits aangepaste verpakking, per post worden verzonden.

Indicaties

• Opvolging na een eerste negatieve prostaatbiopsie
  De voornaamste bestudeerde indicatie voor de bepaling van PCA3 is de opvolging voor afwijkende PSA-profielen, na een eerste negatieve prostaatbiopsie. Bepaling van PCA3 helpt er op een niet-invasieve manier de patiënt op te volgen en onnodige vervolgbiopsieën te vermijden. Enkel bij verhoogde PCA3-score is een controlebiopsie aangewezen.
• Ook bij lagere PSA-waarden
  De bepaling van PCA3 laat toe ook bij lagere PSA-waarden, bijvoorbeeld op basis van de leeftijdsspecifieke grenzen, zoals een waarde van 2.5 ng/mL bij een 35-jarige, het overgebruik van biopsieën enigszins te temperen.
• Familiaal voorkomen van prostaatkanker

Gezien prostaatkanker ook kan voorkomen bij lagere PSA-gehaltes, kan men bij verhoogd familiaal risico, met de PCA3-bepaling, de screening gevoeliger maken.

Kostprijs

Voor de bepaling van PCA3 is geen terugbetaling voorzien. De kostprijs bedraagt momenteel 250 EUR, inclusief transportmilieu (prijs geldig voor aanvragen vanuit België).